កូនខ្មែរត្រូវដឹង!! អត្ថន័យនៃ ទង់ជាតិ ទង់សាសនា និងទង់ព្រះមហាក្សត្រ

ទង់ជាតិនៃព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ននេះត្រូវបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៩៣ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោត។ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ ដល់ ១៩៧០ ប្រើម្តងក្នុងសង្គមរាស្ត្រនិយម។ ដើមឡើយទង់ជាតិនៃព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា បានចរនាឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៨៥០ មកម្ល៉េះ ដោយដាក់រូបប្រាសាទអង្គរវត្តពណ៌សនៅចំកណ្តាល។

ភ្លេងជាតិ ឬចម្រៀងជាតិ គឺមានបទ នគររាជ (ស្តេចអង្គរ) ដែលព្រះរាជនិពន្ធដោយ សម្តេច ជួន ណាត ថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៤១។ ក្រោយមកថ្ងៃទី១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤១
ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ទ្រង់ចេញព្រះរាជក្រមឱ្យប្រើបទភ្លេងជាតិនគររាជទូទាំងប្រទេស បន្ទាប់មកទៀតបទនេះត្រូវបានលើកមកគោរពទង់ជាតិនៅឆ្នាំ១៩៥០។
សូមបញ្ជាក់ផងដែរថា៖ បទភ្លេងជាតិនគររាជមានឈ្មោះដំបូងថា បទនគររាជភ្លេងជាតិ កើតមានដំបូងក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស គ.ស ១៩៣៨។

១-អត្ថន័យនៃទង់ជាតិនៃព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា៖

*ផ្នែកខាងលើ និងក្រោមៈ ពណ៌ខៀវតំណាងសាមគ្គីភាព ភាតរភាព មេត្តាករុណា សន្តិភាព អហឹង្សា ស្ថិតនៅក្រោមព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំរបស់ ព្រះមហាក្សត្រតំណាងឲ្យភាពត្រជាក់ត្រជុំនៃធម្មជាតិស្រស់បំព្រង។
*ផ្នែកកណ្តាលៈ ពណ៌ក្រហមតំណាងឲ្យស្មារតីអង់អាច ក្លាហាន ពុះពារ គ្រប់ឧបសគ្គ ពលីកម្មសព្វបែបយ៉ាង ដើម្បីទឹកដី។
*រូបប្រាសាទអង្គរពណ៌សៈ តំណាងធរិយធម៌ខ្មែរដ៏រុងរឿង នាសម័យមហានគរ និង តំណាងសាសនា សីលធម៌ ចរិយាធម៌។

២-អត្ថន័យនៃទង់ជាតិនៃព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា៖
១*ប្រវត្តិនៃទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

តាំងពីព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់បរិនិព្វានទៅពុំទាន់មាន ប្រទេស ពុទ្ធសាសនិកណាមួយបានផ្តើមបង្កើតទង់ព្រះពុទ្ធសាសនាឱ្យមានរូបរាង ឡើងពិតប្រាកដដូចក្នុងប្រពៃណីឯទៀតឡើយនោះទេ ។

លុះដល់ថ្ងៃ អង្គារ ៦ រោច ខែ ជេស្ធ ឆ្នាំខាល ទោស័ក ព.ស. ២៤៩៤ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ៦ ខែ មិថុនា គ.ស ១៩៤០(?) ទើបពុទ្ធិកប្រទេសទាំង ២៩ មានប្រទេសស្រីលង្កាជាដើម បានបង្កើតពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោក ហើយបានធ្វើសន្និសីទលើកទី ១ នៅប្រទេសស្រីលង្កា ដែលមានគណៈប្រតិភូខ្មែរយើង មានសម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ជួន ណាត ជោតញ្ញាណោ ព្រះសង្ឃនាយកគណៈ មហានិកាយជាប្រធានទៅរួមប្រជុំផង បានមូលមតិគ្នាបង្កើតទង់សាសនាឡើងហៅថា ទង់ពុទ្ធិក សមាគមពិភពលោក (តាមលក្ខន្តិកៈនៃសមាគមដែលមាន ២៧ មាត្រា) ត្រង់មាត្រា២៦ ចែងថា៖

ទង់របស់ពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោក ជាទង់មានពណ៌ ៦ តម្រូវនឹងឆព្វណ្ណរង្សីរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ជាមូលដ្ឋានតាំងគំរូដែលក្រុមប្រឹក្សាប្រតិបត្តិការបានធ្វើហើយ ។ ដូច្នេះទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏បានឧបត្តិកឡើងជាស្ថាពរតាំងពីកាលនោះមក ។
~ព្រះបរមលោកនាថ ព្រះអង្គមានរស្មី ៦ ពណ៌ ផ្សាយចេញពីព្រះវរកាយយ៉ាងនេះដោយលទ្ធផលនៃទានបរមត្ថបារមី ដែលព្រះអង្គបានសាងមកពីអតីតភាពយ៉ាងអស្ចារ្យ ហើយដែលគ្មាននរណាម្នាក់អាចធ្វើបានដូចព្រះអង្គឡើយ ឯរស្មីនីមួយៗ ជាតំណាងព្រះជាតិរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗដែរ។

២*អត្ថន័យ និងពណ៌នៃទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

១- ពណ៌ខៀវ ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាព្រះបាទស្រីភិរាស្ត្រ ។ កាលនោះ ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជាព្រាហ្មណ៍ចាស់ម្នាក់ចូលមកសូម ព្រះនេត្រព្រះអង្គទាំងគូ ព្រះអង្គទ្រង់ឆ្កៀលព្រះនេត្រព្រះអង្គទាំងពីរឱ្យទៅឥន្ទ ព្រាហ្មណ៍។
២- ពណ៌លឿង ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាវិនីបណ្ឌិត ។ កាលនោះព្រះ ឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជាយក្សធ្វើជាជាងមាស ។ វិនីបណ្ឌិតបានអារសាច់ខ្លួនឱ្យជាងមាស ដើម្បីផែធ្វើជាមាសបិទព្រះពុទ្ធរូប ។

៣- ពណ៌ក្រហម ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាបទុមមាណព ។ គ្រានោះ មានពស់មួយប្រកបដោយពឹសដ៏ពន្លឹកចឹកមាតាព្រះអង្គ ព្រះអង្គទ្រង់យកកាំបិតមកពុះទ្រូង លូក បេះដូងមកផ្សំថ្នាំមើលមាតាឱ្យបានគង់ជីវិត ។
៤- ពណ៌ស ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាព្រះវេស្សន្តរបានប្រទានដំរី មង្គលមួយឈ្មោះ បច្ច័យនាគេន្ទ្រ ជាសត្វសម្រាប់រាជ្យ ដ៏មានអវៈយវៈសសុទ្ធដល់ពួកព្រាហ្មណ៍កលិង្គរដ្ឋ។ ពួកអ្នកនគរស្រីពិរាស្ត្រ ក៏នាំគ្នាខឹងបំបរបង់ព្រះអង្គឱ្យទៅនៅនាវង្កតបព៌ត ។
៥- ពណ៌ហង្សបាទ (ស៊ីជម្ពូខ្ចីដូចជើងហង្ស) ជាតំណាងព្រះអង្គកាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាវិជ្ជាធរ ។ មាតាព្រះអង្គ ត្រូវយក្សចាប់យកបាន ព្រះអង្គទ្រង់អារសាច់ឱ្យយក្សបរិភោគជំនួសជីវិតមាតា ។

៦- ពណ៌ផ្លេក (គឺជាពន្លឺពេជ្រ គឺគេយកពណ៌ទាំង ៥ ខាងដើមនីមួយ ៗ មកដាក់បញ្ចូលគ្នាក្នុងផ្ទាំងទី ៦ នេះជាពណ៌មួយ) ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាទន្សាយឈ្មោះសោមបណ្ឌិត មានព្រះតម្លាសទ្ធាចង់បំពេញទានបរមត្ថបារមី។ គ្រានោះព្រះឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជាព្រាហ្មណ៍ចាស់ម្នាក់ អត់អាហារដើរចូលមក។ ទន្សាយសោមបណ្ឌិតបានរលាស់ខ្លួន ៣ ដងដើម្បីឱ្យសត្វល្អិតជ្រុះចេញពីរោមរបស់ព្រះអង្គ រួចក៏លោតចូលក្នុងភ្នក់ភ្លើងទៅ ដើម្បីចម្អិនសាច់ព្រះអង្គឱ្យដល់ឥន្ទព្រាហ្មណ៍បរិភោគ ។
រស្មី ទាំង ៦ ពណ៌នេះ បានផ្សាយចេញអំពីព្រះវរកាយព្រះអង្គ ក្នុងពេលត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ក្នុងពេលសម្ដែង បាដិហារ្យដើម្បីកម្ចាត់បង់នូវអស្មិមានះនៃព្រះញាតិរបស់ ព្រះអង្គ ដែលមានសេចក្តីសម្គាល់ថា ព្រះអង្គជាមនុស្សនៅក្មេងមិនគួរគោរពនិងក្នុងពេលព្រះអង្គធ្វើយមក បាដិហារ្យផ្ទាញ់ពួកនិគ្រន្ថលើដើមគណ្ឌាមព្រឹក្ស (ដើមស្វាយរបស់នាយគណ្ឌៈ) ។

ដូច្នោះហើយ បានជាពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោកដែលនៅប្រទេសស្រីលង្កាលើកទី១ នោះ ផ្តើមធ្វើទង់ពុទ្ធសាសនាមាន ៦ ពណ៌តម្រូវនឹងឆព្វណ្ណរង្សីរបស់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ។
សូមបញ្ជាក់ថា៖ ពណ៌ទាំង៦ ចែកចេញជា២ផ្នែកគឺ ផែ្នកឆ្នូតផ្តេក តំណាងឱ្យមនុស្សលោកទាំងមូល និងផែ្នកឆ្នូតបញ្ឈរតំណាងឱ្យសន្តិភាពសលក។

៣*បទសូត្រដាក់ទង់ជាតិ និងលើកទង់ជាតិ
បទសូធ្យដាក់ទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា
១- ជាតិយើងអ្នកកាន់សាសនា ត្រូវដឹងច្បាស់ថាព្រះពុទ្ធជិនស្រី
ទ្រង់មានឆព្វណ្ណរង្សី គឺព្រះរស្មីទាំងប្រាំមួយពណ៌ ។

២- ផ្សាយចេញពីព្រះកាយទ្រង់ រុងរឿងឫទ្ធិរុងប្រសើរបវរ
ឆ្វៀលឆ្វាត់កាយឆើតឆាយល្អ ទាំងប្រាំមួយពណ៌ស្រស់ល្អសោភា ។
៣- កំណើតនៃព្រះរស្មី កើតដោយបារមីនៃព្រះភគវា
ធ្វើទានឥតមានរុញរា កាលដែលនៅជាព្រះពោធិសត្វ ។

៤- រស្មីពណ៌ខៀវនោះណា កាលឆ្កៀលនេត្រាទ្រង់ដោយចិត្តកាត់
ធ្វើទានដល់ឥន្ទព្រាហ្មណ៍ពិត កាលនៅជាក្សត្រនាមស្រីពិរាស្ត្រ ។
៥- រស្មីពណ៌លឿងភ្លឺថ្លា កាលដែលទ្រង់អារសាច់ផែធ្វើមាស
បិទពុទ្ធរូបភ្លឺល្អឱភាស ព្រះឥន្ទជាងមាសទ្រង់វៃបណ្ឌិត ។

៦- រស្មីក្រហមនោះណា កាលដែលមាតាពស់ខាំស្លាប់ពិត
បទុមស៊ូប្ដូរជីវិត កាត់បេះដូងបិទធ្វើថ្នាំមាតា ។
៧- រស្មីពណ៌សសុទ្ធសាធ កាលជាព្រះបាទវេស្សន្ដរក្សត្រា
ឱ្យទានដំរីសសោភា ដែលទ្រង់ប្រាថ្នាយកពោធិញាណ ។

៨- រស្មីពណ៌ដូចជើងហង្ស កាលមាតាទ្រង់យក្ខចាប់យកបាន
វិជ្ជាធរអារសាច់ខ្លួនប្រាណ ឱ្យយក្ខសាមាន្យស៊ីប្ដូរជីវិត ។
៩- រស្មីភ្លឺផ្លេកពណ្ណរាយ កាលជាទន្សាយឈ្មោះសោមបណ្ឌិត
ឱ្យទានសាច់ឈាមជីវិត ដល់ឥន្ទព្រាហ្មណ៍ពិតថាអត់អាហារ ។

១០- រស្មីខៀវលឿងក្រហម សហង្សបាទព្រមភ្លឺផ្លេកអស្ចារ្យ
ត្រូវជាប្រាំមួយប្រការ ក្មេងចាស់កុមារចូរចាំទុកអើយ ៕៚

បទសូធ្យលើកទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

១- សូមមើលទង់ជ័យឆព្វណ្ណរង្សី ដែលមានរស្មីភ្លឺស្រស់ល្អ
ខៀវលឿងក្រហមព្រមទាងពណ៌ស ហង្សបាទនិងពណ៌ដ៍ភ្លឺផ្លេក ។
២- ប្រទេសតូចធំបានស្មគ្រស្មាគម ជំនុំគ្នាច្រើនអនេក
ព្រមយករស្មីព្រះពុទ្ធគួរត្រេក ប្រសើរពន់ពេក ក្រៃកន្លង ។

៣- ធ្វើជាសញ្ញាទង់ជ័យសាសនា នៃសម្ពុទ្ធធំចម្បង
ចូរយើងរាល់គ្នាយកចិត្តចាំចង នឹកដល់ព្រះអង្គជាអម្ចាស់ ។
៤- ទោះជាតិផ្សេងគ្នាក៍ត្រូវដឹងថា សុទ្ធសឹងតែជាពុទ្ធសាសន៍
ត្រូវមានសាមគ្គីទា៓ងក្មេងទា៓ងចាស់ ប្រឹងប្រែងឱ្យណាស់គ្រប់ៗគ្នា ។

៥- សូមសាសនាពុទ្ធថ្កុំថ្កើងខ្ពស់ផុត រុងរឿងវិសុទ្ធដ៍ថ្លៃថ្លា
ហើយមានជ័យជោគផ្សាយពេញលោកា ដោយជនជ្រះថ្លាច្រើនសែនលាន ។
៦- មានចិត្តស្នេហាគោរពបូជា ចំពោះព្រះធម៌ដ៍កល្យាណ
ទា៓ងមនុស្សទេព្ដាស្នេហាគ្រប់ប្រាណ ប្រាថ្នាចង់បាន សេចក្ដីសុខ ។

៧- យើងខេមរជាតិនា៓គ្នាខ្មីឃ្មាត កាន់ធម៌នឹងបានចាកផុតទុក្ខ
រួបរួមសាមគ្គីពីនេះទៅមុខ យើងនឹងបានសុខក្សេមក្សាន្តត្រាណ ។
៨- ព្រមព្រៀងប្រព្រឹត្តកាន់ធម៌សុចរិត ឆ្ពោះទៅកាន់ឋាននិព្វាន
ជាទីផុតទុក្ខបានសុខក្សេមក្សាន្ត ជាតិយើងនឹងបានសោយសុខា ៕៚

៣-ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា និងព្រះសង្ហារ
១-ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា

ទង់ព្រះមហាក្សត្រនេះ គេហៅថា «ទង់មហារាជ» ជានិមិត្ដរូបតំណាងឲ្យព្រះមហាក្សត្រ ហើយជាទូទៅបង្ហូតនៅដងទង់ធំ នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង និងព្រះរាជដំណាក់ដែលស្ដេចគង់នៅ ។ ទង់មហារាជនេះមានសត្វគជសីហ៍នៅខាងឆ្វេង និងសត្វរាជសីហ៍នៅខាងស្ដាំទ្រព្រះស្វេតច្ឆត្រ ៥ជាន់ពីរ ដែលតំណាងឲ្យព្រះមហាក្សត្រ និងព្រះរាជអគ្គមហេសី ។ នៅលើចុង មកុដរាជ្យ មានដាំពេជ្រដែលរំលេចឆព្វណ្ណរង្សី រីឯនៅក្រោម មកុដរាជ្យ មានសញ្ញា ឧណ្ណាលោមដែលស្ថិតនៅពីលើ ព្រះខ័នរាជ ដែលស្ថិតនៅលើ ជើងពាន ២ ជាន់ ។

២-អត្ថន័យនៃព្រះសិង្ហា
*ពន្លឺឆព្វណ្ណរង្សីនៅលើ តំណាងឱ្យបារមីរបស់ព្រះមហាក្សត្រ និងអរិយធម៌ត្រចេះត្រចង់ដ៏រុងរឿង។
*មកុជរាជ្យ តំណាងឱ្យមន្ត្រីរាជការ និងប្រជានុរាស្រ្តទាំងអស់គាំទ្រ និងលើកស្ទួយព្រះមហាក្សត្រឱ្យគ្រប់គ្រងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
*ព្រះខ័នរាជ្យ នៅក្រោមមកុជរាជ្យ តំណាងឱ្យអំណាចនៃអាវុធដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិបំផុតសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រគ្រងរាជ្យក្នុងសន្តិភាព និងយុត្តិធម៌។

*សញ្ញា នៅពីលើព្រះខ័នរាជ្យ តំណាងឱ្យភាពនៃជោគជ័យ និងការអភិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនជានិច្ចនិរន្តន៍សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
*ជើងពាន ទ្រព្រះខ័នរាជ្យ តំណាងឱ្យរាជបល្ល័ងដែលជាអាសនៈ កិត្តិយស និងដ៏ពិសិដ្ឋបំផុតសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់គង់ នៅថ្ងៃដែលរៀបចំក្នុងពិធីអភិសេកឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ។
*រាជ្យបល័្លង តំណាងឱ្យព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាទីសក្ការៈព្រមទាំងជាម្លប់ដ៏ត្រជាក់ត្រជុំដល់ប្រជានុរាស្ត្រទាំងអស់នៅក្នុងព្រះនគរ ពីព្រោះព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានគ្រងប្រទេសប្រកបដោយ ទសពិធរាជធម៌ ដែលជាប្រភពផ្តល់នូវថាមពលទាំងស្នារតី និងសម្ភារៈសម្រាប់ប្រទេសជាតិក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ និងនិរន្តរភាព។

*ក្សេត្រឆ័ត្រទាំង២ (ឆ័ត្ររូត) ដែលបានបាំងគ្រប់ជាកិត្តិយសពីលើបល្ល័ង តំណាងឱ្យអំណាចព្រះមហាក្សត្រ ព្រះមហាក្សត្រីយានី និងការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងព្រះរាជរង្សនៃមហានគរខ្មែរដែលព្រះអង្គជាអ្នកថែរក្សា ប្រជារាស្ត្រ ហើយក៏ជាតំណាងឱ្យភពទេវៈទាំងប្រាំបួនដែលទេវតាប្រកបដោយបារី និងឬទ្ធិអំណាចនៅចាំគ្របគ្រងថែរក្សាព្រះមហាក្សត្រជាប្រចាំ។
*រាជសីហ៍ និងគុជសីហ៍ ឈរកាន់ក្សត្រឆ័ត្រទាំងពីរ តំណាងឱ្យអំណាច និងមហិទ្ធឬទ្ធិនៅក្នុងរបបរាជាធិបតេយ្យកម្ពុជា និងតំណាងឱ្យព្រះសុពណ៍បាទុកា (ទ្រនាប់ជើងមាស) ទាំងពីរ ក្នុងចំណែកមួយនៃកេតនភណ្ឌទាំងប្រាំយ៉ាង សម្រាប់រៀបចំពិធីអភិសេកព្រះរាជាទ្រង់ឡើងគ្រងរាជ្យ និងតំណាងឱ្យកំលាំងរបស់ប្រជានុរាស្រ្តខ្មែរនៅជុំវិញព្រះរាជបល្ល័ង។
*ព្រះចៅ ក្រុង កម្ពុជា តំណាងឱ្យអធីបតីភាពនៃព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។